MAUZOLEUM W HALIKARNASIE

Czas powstania: Wzniesione ok. 353 roku p.n.e..

Lokalizacja: Halikarnas było miastem leżącym na wybrzeżu Morza Egejskiego w Karii (obecnie należącej do Turcji), wzniesiony przez Pyteosa i Satyrosa.

Opis: Wybudowane na planie prostokąta (obwód ok. 125 m), ograniczony 36 kolumnami, na wysokim cokole (powierzchnia o wymiarach 38 na 32 m, wysokość 42 m) umieszczony joński peripteros zwieńczony schodkową piramidą z kwadrygą na szczycie (ogólna wysokość ok. 50 m), ozdobiony 3 reliefowymi fryzami dłuta Skopasa, Leocharesa, Bryaksisa z Karii i Timotheosa oraz posągami w interkolumniach (fragmenty w British Museum). Prawdopodobnie zniszczone przez żołnierzy Aleksandra III Wielkiego w 334 roku p.n.e.. Władca Karii, Mauzolos, chcąc uwieńczyć swą potęgę, postanowił wybudować grobowiec dla siebie i swojej żony, który miał się stać kolejnym cudem świata. Za rządów tego ambitnego władcy i satrapy Karia już prawie całkowicie uległa wpływom cywilizacji greckiej. Mauzolos całkowicie przebudował miasto Halikarnas i do niego przeniósł stolicę swego królestwa. Zgodnie z założeniami projektodawców nowej stolicy, gigantyczny grobowiec wzniesiony został w samym centrum miasta. Miało ono około 50 m wysokości. Część dolną stanowił masywny czworokąt o obwodzie około 125 m. Jego trzon stanowiła masywna bryła z suszonych cegieł, a zewnątrzn obłożony był marmurem. Część środkowa przypominała ówczesną świątynię grecką, otoczoną ze wszystkich stron kolumnadą. Całość wieńczyła piramida o 24 stopniach, na szczycie której ustawiona była kwadryga (czwórka koni w jednym szeregu ciągnąca rydwan). Ściany grobowca zdobiły reliefy ze scenami mitologicznymi. Mauzolos był projektodawcą tego osobliwego grobowca, ale nie zdążył go wybudować. Dzieło męża zrealizowała jego wierna żona, Artemizja. W budowie uczestniczyli najwybitniejsi artyści i budowniczowie greccy owych czasów. O okolicznościach powstania mauzoleum tak pisał historyk rzymski, Pliniusz Starszy: "Powiadają, że Artemizja miłowała swojego męża Mauzolosa ponad wszystkie miłosne wiersze i ponad trwałość ludzkiej namiętności. Gdy wypełniły się dni Mauzolosa, pośród lamentów i załamywania rąk kazała pochować go wspaniale na stosie. Gorejąc smutkiem i tęsknotą za małżonkiem, roztarła następnie jego spopielałe kości na proch, zmieszała z wonnościami, dodała wody, po czym to wszystko wypiła. I wielu innym jeszcze dawała wyraz przejawom namiętnej miłości. Z niezmiernym wysiłkiem i rozmachem wzniosła dla utrwalenia jego pamięci ów najsłynniejszy grobowiec, tak wspaniały, że zalicza się go do siedmiu cudów świata. Poświęciła go duchowi Mauzolosa i zadbała, aby zaśpiewano o nim najwspanialsze peany". Mauzoleum przetrwało kilkanaście wieków. Koniec istnienia tego wspaniałego pomnika nastąpi dopiero w XV wieku, kiedy to władający Halikarnasem joannici z wyspy Rodos, późniejsi rycerze maltańscy, rozbili grobowiec, aby uzyskany z niego materiał budowlany zużyć na postawienie fortyfikacji.